Een lange tong en stevige poten: een koe is gemaakt om te grazen. Maar een wei vol gezellig zwart-bont is al bijna een curiositeit. Terwijl 'weidegang' weleens van levensbelang zou kunnen worden voor de melkveehouders. Wat te doen? Melkveehouders en wetenschappers debatteerden afgelopen dinsdag in de Rode Hoed over oorzaak, gevolg en oplossingen.

Ganzenopvang
Vroeger liepen vrijwel alle koeien in Nederland tenminste een deel van het jaar in de wei. Vandaag de dag eindigen twee van de tien koeien aan de slachthaak zonder dat ze ooit gras hebben gezien. De oorzaak is vooral schaalvergroting. Een melkveebedrijf telt gemiddeld 75 koeien, die door beter voer en slimme technologie steeds meer melk leveren. Maar veel koeien naar buiten brengen kost veel tijd, het ontbreekt soms aan genoeg of goede wei in de buurt. Bovendien staan de handige melkrobots, waar een koe de hele dag naar believen haar melk kwijt kan, binnen, niet buiten. Dus: hoe groter het bedrijf, hoe kleiner de kans is dat de koeien in de wei staan, stelde landbouwkundig ingenieur, columnist en voormalig eerste kamerlid Cees van Bruchem.

Maart
In dat geval mogen de 120 melkkoeien van Jan Cees Vogelaar en zijn vrouw Manita in Lelystad van geluk spreken. Die gaan elk jaar de wei in van 1 april tot 1 november. De eerste dag van april is voor Vogelaar, oud-bestuurder van LTO Nederland, 'het mooiste moment in het jaar'. Vroeger gingen de deuren al begin maart open, maar dat mag niet meer sinds de familie ook aan ganzenopvang doet. Want die willen in maart ook gras te eten hebben.
Niet alleen schaalvergroting houdt de koeien op stal, zegt Vogelaar. Ook regels over mestverwerking zitten de melkveehouders in de weg. Terwijl, zo rekent hij zijn gehoor voor, er maar weinig mest per koe in de grond belandt. 'Vijf suikerklontjes per vierkante meter, 2 meter diep'. De mesthuishouding is beter te sturen als de koeien binnenstaan.

Slim
Is het erg dat koeien op stal blijven?
Voorstanders van weidegang zeggen dat weidegang beter is voor mens èn dier. Er zijn aanwijzingen dat melk van grazende koeien iets gezonder is omdat er meer gunstige vetzuren in zitten. En koeien die het hele jaar op stal staan, hebben vaker ontstekingen aan de klauwen en uiers.
Belangrijkere argumenten komen misschien wel uit Brussel. De pure inkomenssteun aan landbouwers door de Europese Unie heeft zijn langste tijd gehad. De Europese Commissie is bezig het landbouwbeleid te hervormen naar een aanpak die meer op maatschappelijke doelen gericht is. 'Over 30 jaar bestaat subsidie op producten niet meer', zei een vertegenwoordiger van LTO. 'Dan worden boeren beloond voor maatschappelijke diensten. En weidegang kan er daar één van zijn.'
Oftewel: De boer van de toekomst is niet alleen een producent van melk of tarwe, maar ook een beheerder van landbouw- en natuurgebieden en hoeder van milieu en duurzaamheid.

Marketing
Een slimme boer zet de poorten van de stal dus open.
Wat is daarvoor nodig? In de Rode Hoed passeerden enkele suggesties. Zo zou een verrijdbare melkrobot handig zijn en kun je beter twee kleinere koppels koeien hebben dan één grote. Grotere stukken grond in de buurt van het bedrijf zijn ook belangrijk. Veel steun was er voor beloning van weidegang: premies en toeslagen afhankelijk maken van weidegang.
En waar komt de consument in beeld? Tenslotte gaat het om melk(producten). Stichting Wakker Dier wees naar de retailers. Zij zouden de nadruk moeten leggen op kwaliteit, niet op prijs.
Sjoerd van de Wouw van Wakker Dier had die ochtend bij Albert Heijn een pak Zaanse Hoeve melk gekocht voor 52 cent per liter. Iets verderop pakte hij een fles bronwater die per liter twee keer zoveel kostte. Een sterker voorbeeld: 2,99 euro voor een kilo kuikenbouten en omgerekend niet minder dan 12,40 euro voor een kilo Sheba, ondanks de prijs een populair merk kattenvoer. Immers: 'Jij gunt je poes het allerbeste, dus koop je Sheba'.

(RvH)