Logo
Contact
spacer
photo/thumb_432.jpg
photo/thumb_433.jpg
Marcel van Silfhout
Marcel van Silfhout (1968) werkte als onderzoeksjournalist voor het Utrechts Nieuwsblad, de GPD en bij tv-programma’s als Zembla (VARA), KRO’s Reporter, De Ombudsman en Uitgesproken (VARA). Hij is bestuurslid van de Nederlands-Vlaamse Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ).

Uitgebeend, hoe veilig is ons voedsel nog?
Marcel van Silfhout
Uitgeverij Oostenwind
ISBN 978-94-9148-04-8
€18,-
Uitgebeend
22-05-2014
Biefstuk en kip vol antibioticaresistente bacteriën, campylobacter of salmonella. Rundvlees waarin paardenvlees is verwerkt. Wat is er mis met de controle op ons voedsel? En hoe heeft het zover kunnen komen? Onderzoeksjournalist Marcel van Silfhout zocht het uit en schreef er een indringend boek over: Uitgebeend.

Veilig voedsel kan alleen door goed toezicht en daar ontbreekt het aan, zo maakt Uitgebeend duidelijk aan de hand van scherpe analyses van recente voedselschandalen, met horsegate nog vers in ons geheugen. In de paardenvleesaffaire ging het om fraude en oneerlijke handel, wat iets anders is dan het in gevaar brengen van de voedselveiligheid, legt de auteur uit. Toch zijn voedselveiligheid en voedselfraude twee kanten van dezelfde medaille. ‘Als mensen bereid zijn om te frauderen, durven ze willicht ook het risico te nemen om in onveilig voedsel te handelen.’ Maar de NVWA let vanwege de kosten niet meer op fraude, ontdekte het programma Nieuwsuur in 2013.

Vertrouwd
Tot 2003 ging alles zoals het hoorde: de Keuringsdienst van Waren controleerde ons voedsel op hygiëne en fraude. De inspecteurs hadden de beschikking over goed uitgeruste laboratoria met veel hoogopgeleid personeel dat jaarlijks 130.000 monsters nam. Veel kostte dat eigenlijk niet. Omgerekend nog geen vijf euro per Nederlander, zo berekende Van Silfhout. De Keuringsdienst van Waren was vertrouwd en werd vertrouwd. In het begin van het nieuwe millennium zelfs meer dan de Consumentenbond, het Voedingscentrum en het toenmalige Postbus 51.

Dat het mis ging, had veel te maken met platte politieke koehandel.
In 2002 hoorde de Keuringsdienst van Waren samen met de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees (RVV) tot de Voedsel- en Waren Autoriteit (VWA). Bij de onderhandelingen over de kabinetsformatie in 2002 legde CDA-fractievoorzitter Maxime Verhagen mede namens beoogd landbouwminister Cees Veerman een eis op tafel: als de VWA niet bij landbouw zou komen, zou hij geen minister worden. De vogelgriep was uitgebroken en landbouw wilde de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees heel graag terug. Het ging het departement niet om de Keuringsdienst van Waren, maar die hoorde er nu eenmaal bij.

Zo gebeurde. Sindsdien valt de keuring van ons voedsel onder het ministerie van landbouw, dat inmiddels is ondergebracht bij het ministerie van economische zaken. Hoe bizar kan het zijn: de kwaliteit van ons voedsel in de handen leggen van een departement dat onze economie draaiende moet houden? Over geld en productie gaat?

Chinese Muur
Van Silfhout pleit dan ook voor ‘een hernieuwde Chinese Muur’ tussen private en publieke belangen als het gaat om ons voedsel. Want overheid, bedrijfsleven en wetenschap zijn in de loop der tijd wel erg dicht op elkaar gekropen, constateert hij na gesprekken met zo’n honderd mensen en archiefonderzoek. ‘Nu er geen onafhankelijk en adequaat toezicht meer is, verdrukken economische belangen die van de volksgezondheid.’ Geen wonder dat consumenten voedsel zozeer wantrouwen, aldus de journalist. ‘Een NVWA dat met kennis, expertise en voldoende mankracht kaf en koren in de eigen beroepsgroep kan scheiden, lijkt me voor herstel van voedselvertrouwen de consument toch echt een eerste vereiste.’

De Rekenkamer oordeelde in 2013 dat de fusie van drie verschillende inspectiediensten tot de NVWA was mislukt. De voordelen zijn uitgebleven en kostenbesparingen waren er evenmin. De Tweede Kamer reageerde geschokt en staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken heeft beloofd voor meer geld en meer menskracht voor de NVWA te zullen zorgen. Van Silfhout vraagt zich af of extra budget zoden aan de dijk zet. Het kabinet heeft namelijk tegelijkertijd de productschappen opgeheven, waardoor veel kennis verloren gaat.
Een van de belangrijkste bronnen in het boek, Anke Sitter, tot 2011 nog projectleider bij de centrale directie van de VWA, ziet het somber in. Zolang Economische Zaken en niet Volksgezondheid de boventoon voert zal de NVWA last blijven houden van de handelsbelangen, stelt ze. Voormalig hoofdinspecteur Paul Peters vindt het budget nog steeds ontoereikend. Op dit moment betaalt alleen de agrarische sector een bijdrage voor het toezicht van de NVWA. Hij stelt voor ook de levensmiddelen- en supermarktsector een ‘retributie’ te laten betalen.

Politieke koehandel
Uitgebeend is geen vrolijke kost over ons eten. Daarentegen laat de auteur met vlot beschreven voorbeelden zien hoe de toezichthouder slachtoffer is van bezuinigingen, ambtelijke molens en politieke koehandel. Dat mag misschien geen verbazing wekken, alarmerend is het wel.

(RvH)
spacer